De Aarde, een enorme magneet
Onze planeet creëert een eigen magnetisch veld, een beetje zoals een dynamo. Dit aardmagnetisch veld ontstaat door het verschil in snelheid tussen de rotatie van de planeet en de vloeibare kern. Het omringt de Aarde als een "magnetische bel", de magnetosfeer genaamd, en reikt tot honderduizenden kilometers ver in de ruimte.
Deze magnetosfeer beschermt de Aarde tegen kosmische straling en zonnestraling. De Zon is niet alleen een bron van licht, maar ze stuurt ook voortdurend elektrisch geladen deeltjes de ruimte in. Deze deeltjes vormen de zonnewind en dringen door tot in de verste uithoeken van het zonnestelsel.
De magnetosfeer beschermt de Aarde
De Aarde wordt beschermd door deze deeltjesstraling door zijn intrinsiek magnetisch veld. De wisselwerking tussen zonnewind en magnetosfeer geeft aanleiding tot allerhande verschijnselen:
- poollicht
- afwijkingen van de kompasnaald
- stralingsrisico’s voor de luchtvaart en de ruimtevaart
Dit alles gaat gepaard met veranderingen in verschillende gebieden in de magnetosfeer, maar ook met effecten op de hoge atmosfeer.
De magnetosfeer is het gebied van de ruimte doordrongen van het aardmagnetisch veld. Het is een zeer gecompliceerd en dynamisch gebied gevuld met plasma, met een rijke verscheidenheid aan fenomenen die optreden als gevolg van het samenspel tussen enerzijds het magnetisch veld en de hogere atmosfeer van de aarde en anderzijds de variabele zonnewind.
Magnetosfeer, in de vorm van een 'traan' met een lange staart
De magnetosfeer heeft eigenlijk geen sfeervorm, maar bezit een lange staart die weg van de Zon reikt, wat het geheel meer de vorm van een 'traan' geeft. Hij begint boven de ionosfeer, op meer dan duizend kilometer boven het aardoppervlak, en strekt zich uit tot ongeveer 70.000 kilometer in de richting van de Zon, terwijl de staart zich vele miljoenen kilometers uitstrekt aan de andere kant.
De magnetosfeer is echter een zeer dynamische regio. Onder invloed van de zonnewind, die niet homogeen is, evolueert zijn vorm voortdurend. In extreme gevallen kan deze omgeving menselijke activiteiten verstoren. Het kan bijvoorbeeld ongewilde effecten veroorzaken in ruimtevaartuigen die zich in deze regio dicht bij de Aarde bevinden (ruimteweer).